Dom na granicy

Dwujęzyczne polsko-ukraińskie przedstawienie teatralne na podstawie dramatu Sławomira Mrożka
(2015 – 2016)


Patronat Honorowy nad imprezą objął Prezydent Miasta Bydgoszczy

Finansowanie z Instytucji Państwowych:
Narodowe Centrum Kultury, Urząd Miasta Bydgoszczy

Podmioty zaangażowane w realizację przedsięwzięcia:
Klub Przyjaciół Ukrainy (wnioskodawca)
Slavos – Centrum Języków Słowiańskich (organizator i koordynator projektu)
Teatr Niebopiekło (realizacja artystyczna projektu)
Specjalizowana szkoła I-III stopnia nr 3 w Czerkasach (ukraiński partner projektu)
Pierwsze Miejskie Gimnazjum w Czerkasach (ukraiński partner projektu)
Teatr Polski w Bydgoszczy (udostępnienie sali widowiskowej na próby i przedstawienie)
Teatr im. Marii Zankowieckiej (udostępnienie sali widowiskowej przedstawienie)
Pierwszy Ukraiński Teatr dla Dzieci i Młodzieży we Lwowie (udostępnienie sali na próby teatralne)

Pomysłodawca, inicjator i autor wniosku:
Rafał Marcinkowski (Slavos – Centrum Języków Słowiańskich / Klub Przyjaciół Ukrainy)

Reżyseria / Opieka artystyczna projektu:
Andrzej Stróż

Uczestnicy projektu:
Uczniowie Czerkaskiej Specjalizowanej szkoły I-III stopnia nr 3 w Czerkasach oraz podczas ukraińskiej realizacji projektu również: uczniowie Pierwszego Miejskiego Gimnazjum w Czerkasach (Ukraina); Uczniowie III Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Bydgoszczy (Polska)

Opis realizacji projektu

Projekt DOM NA GRANICY Dwujęzyczne polsko-ukraińskie przedstawienie teatralne był realizowany w ramach X edycji ogólnopolskiego konkursu Polsko-Ukraińska Wymiana Młodzieży ogłoszonego przez Narodowe Centrum Kultury. W konkursie tym przedłożony projekt uzyskał bardzo wysoką ocenę, zdobywając maksymalną ilość punktów! Projekt uzyskał również wsparcie Urzędu Miasta Bydgoszczy w ramach Promocji i Współpracy Międzynarodowej Miasta Bydgoszczy.

Dwujęzyczne polsko-ukraińskie przedstawienie teatralne pt. „Dom na granicy” na podstawie sztuki Sławomira Mrożka, to inicjatywa z pogranicza kultury i edukacji. Głównym założeniem przedsięwzięcia było poszukiwanie płaszczyzny dialogu między Polakami i Ukraińcami w oparciu o ich związki językowe i kulturowe. Niniejsza propozycja była próbą odejścia od retoryki historycznej na rzecz współczesnych rozwiązań porozumienia między naszymi narodami. Alternatywą dla odniesień historycznych miała być współczesność: pokrewny język, odnajdywanie oraz współtworzenie związków kulturowych, a także perspektywiczne i innowacyjne rozwiązania edukacyjne. Projekt miał więc wielopłaszczyznowy charakter.

Zainteresowanie dramatem Sławomira Mrożka nie było przypadkowe. „Dom na Granicy” to utwór poruszający tematykę podziałów i wytyczania granic. W kontekście wydarzeń na Ukrainie (aneksja Krymu przez Federację Rosyjską, wojna na wschodzie kraju) dramat Mrożka staje się ponownie aktualny. Autor w przejmujący i w czytelny sposób ukazuje tragizm sytuacji, w której znalazła się zwykła rodzina przez której dom przebiegać ma granica państwowa. Granica wytyczona przez „wielką politykę”, którą w dramacie reprezentują czterej dyplomaci. Sytuacja na wskroś absurdalna, charakterystyczna dla twórczości Mrożka, doprowadza do tragedii.

Prace nad spektaklem rozpoczęły się od dostosowania tekstu, w taki sposób, by był zrozumiały zarówno dla polskiego, jak i ukraińskiego odbiorcy. Do udziału w przedsięwzięciu zaproszono polską i ukraińską młodzież z miast partnerskich, Czerkas i Bydgoszczy z doświadczeniem scenicznym. Z uwagi na krótki, dwutygodniowy okres realizacji projektu młodzież przygotowywała się do spektaklu jeszcze przed bezpośrednim spotkaniem w Bydgoszczy.

Film z przygotowań ukraińskich uczestników projektu DOM NA GRANICY przed przyjazdem do Bydgoszczy.

Intensywne, dwutygodniowe przygotowania połączone z zajęciami warsztatowymi odbywały się pod opieką artystyczną reżysera Andrzeja Stróża z Teatru Niebopiekło w Kujawsko- Pomorskim Centrum Edukacji Ekologicznej oraz w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Prestiżu przedsięwzięciu dodała współpraca z Teatrem Polskim w Bydgoszczy, gdzie dzięki wsparciu Dyrekcji Teatru odbywały się nie tylko próby, lecz również dwa spektakle przedpremierowe oraz dwa spektakle premierowe.

Polska premiera „Domu na Granicy” włączona była do harmonogramu bydgoskich obchodów Europejskiego Tygodnia Demokracji Lokalnej 2015, który przebiegał pod hasłem Wspólne życie w wielokulturowym społeczeństwie: szacunek, dialog, interakcja. Przesłanie naszego przedsięwzięcia doskonale wpisywało się w obchody Europejskiego Tygodnia Demokracji Lokalnej, eksponującej aspekty wielokulturowości i porozumienia. Po spektaklach dla uczniów szkół średnich odbyły się debaty z młodą publicznością. Pomimo bardzo krótkiego czasu na realizację zadania udało się nam zrealizować je w terminie. Cztery spektakle obejrzało w sumie 300 osób.

Powodzenie projektu w Polsce oraz wysoki poziom artystyczny spektaklu sprawił, iż rozważana była możliwość wystawienia spektaklu również w Czerkasach. W tym celu inicjator przedsięwzięcia, Rafał Marcinkowski spotkał się w okresie polskich świąt Bożego Narodzenia w Czerkasach z Zastępcą Mera Czerkas Stanisławem Owczarenko oraz przedstawicielami Departamentu Oświaty i Kultury a także dyrekcją Czerkaskiej Specjalizowanej Szkoły nr 3, w celu omówienia szczegółów organizacyjnych planowanej imprezy. Władze ukraińskiego Miasta partnerskiego Bydgoszczy przychylnie odniosły się do realizacji projektu w Czerkasach, oferując pomoc w zakresie wykorzystania infrastruktury scenicznej a także poniesienie części kosztów pobytu delegacji polskiej w Czerkasach, oraz pomoc w zakresie obecności mediów podczas spektakli.

Spotkanie w Merii Miasta Czerkasy, dotyczące realizacji projektu DOM NA GRANICY w ukraińskim mieście partnerskim Bydgoszczy. Czerkasy, grudzień 2015 roku.

Po przyjeździe polskich uczestników projektu do Lwowa, w przededniu naszej podróży do Czerkas doszły do nas pierwsze informacje odnośnie ogłoszenia kwarantanny w Czerkasach z uwagi na panująca epidemię grypy. Kwarantanna wiązała się nie tylko z zamknięciem szkół w Czerkasach, ale również niemożnością organizowania imprez z udziałem młodzieży szkolnej. Po konsultacjach z partnerami z Czerkas oraz rodzicami młodzieży polskiej podjęliśmy decyzję organizacji spektaklu we Lwowie. Mieliśmy duże wsparcie ze strony ukraińskich uczestników projektu oraz ich rodziców. Do projektu włączyło się Pierwsze Miejskie Gimnazjum w Czerkasach. Dzięki zaangażowaniu dyrektora gimnazjum Serhija Sajenki do grupy dołączyli uczniowie i opiekunowie renomowanej czerkaskiej Szkoły.

Imprezę udało się zorganizować również dzięki wsparciu dyrekcji lwowskich teatrów, a mianowicie Pierwszego Ukraińskiego Teatru dla Dzieci i Młodzieży we Lwowie, gdzie odbywały się próby oraz Narodowego Teatru im. Marii Zańkowieckiej we Lwowie, gdzie odbyła się ukraińska premiera sztuki. Fakt wystawienia spektaklu na scenie kameralnej powyższego teatru niewątpliwie nadał rangi imprezie.

Materiał z ukraińskiej premiery spektaklu wyemitowany przez telewizja NTA w wieczornym wydaniu wiadomości w poniedziałek, 25 stycznia 2015 roku.

Artykuł dotyczący występu w Narodowym Teatrze im. Marii Zańkowieckiej we Lwowie. Artykuł opublikowany został we lwowskim dzienniku „Wysoki Zamek”, we wtorek 26 stycznia 2016 roku.

Pomimo niespodziewanych okoliczności związanych z epidemią grypy w mieście partnerskim, Czerkasach oraz koniecznością szybkiej organizacji imprezy we Lwowie zakończyła się ona sukcesem, co znalazło wyraz w zainteresowaniu mediów lokalnych przedsięwzięciem realizującym współpracę Miast Partnerskich, Bydgoszczy i Czerkas. W Lwowie zagraliśmy dwa spektakle podczas których obecna była między innymi telewizja NTA, która nadała kilkuminutowy materiał ze spektaklu w wieczornym wydaniu wiadomości w poniedziałek, 25 stycznia 2015 roku. O wydarzeniu pisały także dwa znane lwowskie dzienniki „Lwowska Gazeta” oraz „Wysoki Zamek”.